Η μάχη του Πέτα, το Τάγμα των Φιλελλήνων

''Οι αποτελέσαντες το Τάγμα των Φιλελλήνων ήταν ως επί των πλείστων εμπειροπόλεμοι αξιωματικοί εκ των διαφόρων Κρατών της Ευρώπης, κυρίως συμμάχων του Ναπολέοντος είς τους πολέμους του. Το Τάγμα τούτο διηρέθη είς δύο λόχους:  είς τον 1ον αποτελούμενον από Γάλλους, Ιταλούς και Έλληνες του εξωτερικού, ιδίως την υπό ξένην κυριαρχίαν Επτανήσου, υπό την διοίκησιν του εξ  Όρμπε της Ελβετίας αντισυνταγματάρχου του πυροβολικού, εδώ ως λοχαγού, Λουδοβίκου Σιεβαλιαί, και είς τον δεύτερον λόχον αποτελούμενο κυρίως από Γερμανούς και Πολωνούς, υπό την διοίκησιν του Πολωνού, παλαιού αξιωματικού του Ναπολέοντος, ιλάρχου Μιρτζεύσκυ. Η διοίκησις δε του τάγματος ανετέθη είς τον εν αποστρατεία Συνταγματάρχην Ανδρέα Δάνια, ετών 57, άλλοτε ταγματάρχην του 12ου τάγματος των Δραγώνων, εξ Οντάβα Ιταλίας, αποκληθέντα ''Λέων των Φιλελλήνων''. Τιμής ένεκεν ονομάσθηκε διοικητής του ιδίου τάγματος με τον βαθμόν του συνταγματάρχου και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος''.
Δημήτριος Καρατζένης - Η προς Ήπειρον εκστρατεία το 1822 και η Μάχη του Πέτα


Κάρολος Νόρμαν, Γερμανός στρατηγός

''Οι πλείστοι δε των φιλελλήνων και τινές τακτικοί φθάσαντες εις τον Σταυρόν δεν εδύναντο να προχωρήσωσι, διότι εκυκλώθησαν υπό σμήνους εχθρών και ευρέθησαν ηναγκασμένοι ή να παραδοθώσιν ή να αποθάνωσιν. Επροτίμησαν το ενδοξότερον, και συμπυκνωθέντες είς σχήμα πυργοειδές (en battailon carre) έπεσαν όλοι ενδόξως φονεύοντες και φονευόμενοι. Οι δε λοιποί φιλέλληνες υποχωρήσαντες δι' άλλης οδού εκινδύνευσαν καταδιωκόμενοι να αφανισθώσι και εκείνοι όλοι, αλλ' αφού κατήντησαν είς απότομον τινά θέσιν κατά τον Σταυρόν, ευρέθη υπεράνω αυτής την ώρα εκείνην ο Γώγος μετά τινών των οπαδών του, και όλοι ούτοι τουφέκισαν διά μιας τους καταδιώκοντας και ελύτρωσαν τους καταδιωκόμενους. Μεγάλα τα παθήματα των υπέρ της ελευθερίας αγωνισθέντων την ημέραν εκείνην. Ο Ταρέλλας, ο Δανίας, το τρίτον σχεδόν του τακτικού, το ήμισυ των Ιόνων και τα δύο τρίτα των φιλελλήνων εν αίς και δέκα κανονοβολισταί, και ο σημαιοφόρος εφονεύθησαν, οι εν τω χωρίω ασθενείς εσφάγησαν, ο Νορμάνος, ο Πανάς και ο εκ των μη τακτικών  Δήμος Τσέλιος επληγώθησαν, ολίγοι ηχμαλωτίσθησαν, αλλά και ούτοι απεκεφαλίσθησαν εν Άρτη εκτός ενός φιλέλληνος Πρώσσου, ως γνώσεις έχοντος χειρουργικάς''.
Σπυρίδων Τρικούπης -  Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως , τόμος δεύτερος, Κεφάλαιον ΛΕ

Ο Κάρολος Νόρμαν, βαριά λαβωμένος κι ενώ τον έχουν μεταφέρει στον Λαγκαδά, απευθύνθηκε στον Μαυροκορδάτο με μια φράση που μαρτυρά το ήθος των Φιλελλήνων στην Μάχη του Πέτα: ''Απωλέσαμε το παν, πλην της τιμής''. Λίγες μέρες μετά υπέκυψε στα τραύματα του.


Το μνημείο προς τιμήν των Φιλελλήνων πεσόντων στο Πέτα της Άρτας


Die Kultur der Arier