O πρυτανικός λόγος του Μάρτιν Χάιντεγκερ εκφωνήθηκε τέσσερις μήνες μετά την αναγόρευση του Αδόλφου Χίτλερ σε Καγκελάριο. Ακολουθούν αποσπάσματα:
''H ανάληψη της πρυτανείας είναι η υποχρέωση για την πνευματική καθοδήγηση αυτού του ανώτατου σχολείου. Το σώμα των καθηγητών και των σπουδαστών αφυπνίζεται και αποκτά ισχύ μόνο από το αληθινό και το κοινό ρίζωμα στην ουσία του γερμανικού πανεπιστημίου. Αυτή όμως η ουσία αποκτά σαφήνεια, σημασία και ισχύ μόνο, όταν προπάντων και κατά πάντα χρόνο οι ηγέτες καθοδηγούνται και αυτοί -καθοδηγούνται από εκείνη την ανένδοτη πνευματική αποστολή, που υποχρεώνει το πεπρωμένο του γερμανικού λαού, να φέρει την σφραγίδα της ιστορίας του. [...] Εμείς αντιλαμβανόμαστε το γερμανικό πανεπιστήμιο ως το ανώτατο σχολείο, που δυνάμει της επιστήμης και διά της επιστήμης εκπαιδεύει και διαπλάθει τους ηγέτες και τους φύλακες του πεπρωμένου του γερμανικού λαού.
Η θέληση για την ουσία του γερμανικού πανεπιστημίου είναι η θέληση για την επιστήμη ως θέληση για την ιστορική και πνευματική αποστολή του γερμανικού λαού ως ενός λαού που γνωρίζει τον ίδιο τον εαυτό του στο κράτος του. Επιστήμη και γερμανικό πεπρωμένο πρέπει μαζί να έλθουν στην εξουσία, καθώς εκδηλώνουν τούτη την θέληση για την ουσία. [...] Για τους Έλληνες η επιστήμη δεν είναι ένα ''μορφωτικό αγαθό'', αλλά το εσώτατο κέντρο που καθορίζει το όλον του λαϊκού-κρατικού Dasein. Επιστήμη για αυτούς δεν είναι επίσης ένα απλό μέσο που καθιστά το ασυνείδητο συνειδητό, αλλά η δύναμη που ακονίζει και εναγκαλίζεται, περιαδράχνει το Dasein στην ολότητα του....
Διότι αν υποθέσουμε ότι η αρχέγονη ελληνική επιστήμη είναι κάτι μεγάλο, τότε η απαρχή αυτού του μεγάλου εξακολουθεί να είναι το μέγιστο του... Η απαρχή εξακολουθεί να είναι (να υπάρχει). Δεν βρίσκεται πίσω μας ως το προ πολλού παρελθόν-ον αλλά ίσταται μπροστά μας. Ως το μέγιστο, η απαρχή έχει ήδη περάσει εκ των προτέρων πάνω και πέρα από όλα όσα είναι να έλθουν και επομένως και πάνω κι από μας. Η απαρχή έχει εισβάλλει στο μέλλον μας, στέκεται εκεί ως η απόμακρη επιταγή που μας επιτάσσει, να ανακτήσουμε και πάλι το μεγαλείο της.
Διότι αν υποθέσουμε ότι η αρχέγονη ελληνική επιστήμη είναι κάτι μεγάλο, τότε η απαρχή αυτού του μεγάλου εξακολουθεί να είναι το μέγιστο του... Η απαρχή εξακολουθεί να είναι (να υπάρχει). Δεν βρίσκεται πίσω μας ως το προ πολλού παρελθόν-ον αλλά ίσταται μπροστά μας. Ως το μέγιστο, η απαρχή έχει ήδη περάσει εκ των προτέρων πάνω και πέρα από όλα όσα είναι να έλθουν και επομένως και πάνω κι από μας. Η απαρχή έχει εισβάλλει στο μέλλον μας, στέκεται εκεί ως η απόμακρη επιταγή που μας επιτάσσει, να ανακτήσουμε και πάλι το μεγαλείο της.
Η πρώτη δέσμευση αφορά στην κοινότητα του λαού. Υπαγορεύει την υποχρέωση στο Γερμανό σπουδαστή να συμβάλλει και να συμπράξει με την ενεργό συμμετοχή του στους κόπους, τις προσπάθειες και τις ικανότητες όλων των τάξεων. Εφεξής αυτή η δέσμευση παγιώνεται και ριζώνει στο Dasein* του σπουδαστή με την υπηρεσία στην εργασία.
Η δεύτερη δέσμευση αφορά στην τιμή και στο πεπρωμένο του έθνους εν μέσω των άλλων λαών. Απαιτεί την ετοιμότητα, να τα δίνει όλα στο τέλος. Αυτή η ετοιμότητα εξασφαλίζεται με την γνώση και την ικανότητα και εφαρμόζεται με αυστηρή πειθαρχία. Αυτή η δέσμευση, στο μέλλον, θα περικλείει και θα διαπερνά όλο το Dasein του σπουδαστή ως υπηρεσία στην άμυνα.
O Όμηρος και ο Αριστοτέλης στην είσοδο του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ στο οποίο ήταν πρύτανης ο Χάιντεγκερ.
Η τρίτη δέσμευση του σώματος των σπουδαστών σχετίζεται με την πνευματική αποστολή του γερμανικού λαού. Τούτος ο λαός επιδρά στο πεπρωμένο του, με το να τοποθετεί την ιστορία του μέσα στην αποκαλυπτικότητα της υπερέχουσας δύναμης που συνέχει σε όλς τις κοσμο-διαμορφωτικές δυνάμεις του ανθρώπινου Dasein και με το να κατακτά με αγώνα, πάντοτε εκ νέου, τον πνευματικό του κόσμο. Έτσι εκτεθειμένος στην έσχατη αξιερώτηση του ιδίου του Dasein, αυτός ο λαός θέλει να είναι ένας πνευματικός λαός.
[...] Αλλά εάν οι Έλληνες χρειάζονταν τρεις αιώνες, για να θέσουν το ερώτημα σχετικά με το τι είναι η γνώση, πάνω σε σωστή βάση και σε ασφαλή τροχιά, τότε εμείς δεν δικαιούμαστε σίγουρα να υποθέτουμε ότι η αποσαφήνιση και η ανάπτυξη της ουσίας του γερμανικού πανεπιστημίου θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στο τρέχον ή το επόμενο εξάμηνο.
Κι ο Χάιντεγκερ θα κλείσει τον λόγο του με τα παρακάτω λόγια:
''Αλλά εμείς θέλουμε ο ο λαός μας να εκπληρώσει την ιστορική του αποστολή. Θέλουμε τον εαυτό μας. Γιατί η νέα και η νεότατη δύναμη του λαού, η οποία μας έχει ήδη ξεπεράσει, έχει ήδη αποφασίσει περί αυτού. Αλλά εμείς κατανοούμε πλήρως την αίγλη και το μεγαλείο αυτού του ξεσπάσματος τότε μόνο, όταν φέρνουμε μέσα μας εκείνη την βαθιά και πλατιά διαλογιστικότητα, που επέτρεψε στην αρχαία ελληνική σοφία να πει τον λόγο:
'' τὰ γὰρ δὴ μεγάλα πάντα ἐπισφαλῆ''
''Τα μεγάλα βρίσκονται μέσα σε θύελλα...''
Πλάτων, Πολιτεία 479d, 9.
* Dasein, που η Ελληνική του μετάφραση είναι Εδωνά-Είναι, δηλώνει το ανθρώπινο ον, που υπάρχει τώρα-εδώ, ατενίζοντας την προοπτική του ίδιου του του Είναι.
Die Kultur der Arier
